งานหล่อหินทราย

งานหล่อหินทราย สถาปัตยกรรมถือเป็นศิลปกรรมทางวัฒนธรรมที่มีความคงทน และสืบสานทางมรดกและวัฒนธรรมให้ลูกหลานได้รับรู้และเรียนรู้มากกว่าวัฒนธรรมด้านอื่น ๆ เพราะสถาปัตยกรรมส่วนใหญ่จะสร้างด้วยวัตถุที่มั่นคงแข็งแรงและมีอายุยืนนานนับพันปี แม้ส่วนเหนือพื้นดินจะผุพังไปตามกาลเวลาแล้วเราก็อาจจะพบส่วนที่อยู่ใต้ดินที่ยังพอจะให้เราได้ศึกษา และรับรู้ศิลปกรรมที่ยังอยู่ในสภาปัตยกรรมนั้น ๆ ได้ ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือทั้งตอนบนและตอนล่าง เราจะพบสถาปัตยกรรมที่เป็นพุทธสถานและเทวสถาน เป็นจำนวนมากกระจายไปตามจุดต่าง ๆ ตามความเจริญรุ่งเรืองแต่ละแห่งในอดีตสถาปัตยกรรมจะสร้างด้วยวัตถุที่มั่นคงแข็งแรงซ้ำมีอยู่ในท้องถิ่นส่วนใหญ่ได้แก่ หินทราย และศิลาแลง สร้างด้วยวิวัฒนาการการสร้างสถาปัตยกรรมด้วยหินทราย และศิลาแลง มีมานับพันปีมาแล้ว สถาปัตยกรรม และประติมากรรมที่ยังคงความสง่างามมีเอกลักษณ์โดดเด่นยังคงมีให้เห็นอยู่ทั่วไป ยุคนั้นว่าสถาปัตยกรรมที่สร้างด้วยหินทรายรุ่งเรืองมากที่สุดอยู่ราวพุทธศัตวรรษที่ ๒๖ - ๒๗ ที่เรียกว่าศิลปะสมัยนครวัด และเริ่มเสื่อมถอยลงในรายพุทธศตวรรษ ๑๘ - ๑๙ ดังได้กล่าวมาแล้วว่าในเขตภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ตอนบน และตอนล่างจะพบว่ามีพุทธสถาน และเทวสถานที่ปลูกสร้างด้วยหินทรายบ้าง ศิลาแลงบ้าง หรือผสมผสานกัน ซึ่งเชื่อว่าเป็นสถาปัตยกรรมเก่าแก่ และเสื่อมถอยลงมาเป็นลำดับ ตัวสถาปัตยกรรมอาจจะยังคงพอมองเห็นรูปทรงอยู่บ้าง แต่ประติมากรรม ซึ่งเป็นส่วนประกอบที่มีขนาดเล็ก และบอบบางย่อมเสื่อมสลายไปตามสถานที่สิ่งก่อสร้างนั้นชำรุดทรุดโทรมไป นอกจากนี้ยังมีการเคลื่อนย้ายนำไปขายแก่ชาวต่างประเทศและเปลี่ยนไปเป็นสมบัติส่วนคนเป็นอันมาก ถ้าไม่มีการรณรงค์เพื่อให้เกิดจิตสำนึกเพื่อรักษาศิลปกรรมอันเป็นสมบัติของชาติอย่างจริงจังแล้วต่อไปลูกหลานก็จะไม่ได้รับรู้และเรียนรู้ศิลปกรรมอันงดงามและมีคุณค่า เมื่อไม่มีโอกาสรับรู้และเรียนรู้แล้ว การก่อให้เกิดการสืบสานวัฒนธรรมด้านต่าง ๆ ที่ผ่านมาจากอดีตก็ย่อมเลื่อนสูงไป การบำรุงรักษาสถาปัตยกรรมและประติมากรรมอันเก่าแก่ไว้จึงเป็นทางหนึ่งที่จะก่อให้เกิดการสืบสานมรดกทางวัฒนธรรม นอกจากนี้การศึกษา และเลียนแบบการสร้างประติมากรรมของเก่าด้วยเทคโนโลยีสมัยใหม่ก็อาจเป็นทางหนึ่งที่จะช่วยรักษาศิลปกรรมสมัยเก่าไว้ได้ในรูปแบบ แม้จะไม่สามารถทดแทนได้ทั้งหมดในด้านความรู้สึก แต่ก็เป็นทางหนึ่งที่ชี้ให้เห็นว่าบรรพชนของเราเป็นผู้ที่สร้างสมศิลปวัฒนธรรมอันทรงคุณค่า และถ่ายทอดสืบต่อกันมาจนถึงลูกหลาน ซึ่งกรรมวิธีของวิทยาการสมัยใหม่นั้นคือ การหล่อหินทราย ซึ่งในที่นี้จะพูดถึงกรรมวิธีการหล่อหินทราย ของร้านชาวดิน บ้านด่านเกวียนเท่านั้น งานหล่อหินทรายของร้านชาวดินบ้านด่านเกวียน การสร้างผลงานด้านประติมากรรมบนหินทรายในอดีต เป็นการสลัก และแกะลวดลายบนก้อนหินทราย ซึ่งจะต้องอาศัยช่างที่มีความชำนาญ และต้องใช้เวลานานการสร้างงานประติมากรรมประเภทเดียวกันหลาย ๆ ชิ้นก็ต้องใช้เวลาเท่า ๆ กัน แต่การนำเอาเทคนิคสมัยใหม่คือการหล่อหินทรายมาสร้างงานประติมากรรมเลียนแบบศิลปกรรมสมัยเก่า ทำได้ง่ายกว่าและสามารถเก็บลายละเอียดต่าง ๆ ได้ชัดเจนหรืออาจกล่าวได้ว่าสามารถให้ลายละเอียดได้ดีกว่าการแกะสลักโดยตรง เพราะสามารถแกะบนหุ่นดินปั้น ซึ่งทำได้ง่ายกว่า วัสดุอุปกรณ์ ดินเหนียวใช้ปั้นหุ่น ยางซิลิโคนใช้ทำแบบพิมพ์ ปูนพลาสเตอร์ใช้เทห่อนภายนอกแบบพิมพ์ยางซิลิโคน หินทรายบด ทราย เลือกที่มีคุณภาพเหมือนหินทรายบด ปูนซีเมนต์ขาว ดินสี มีไว้ผสมกับปูนซีเมนต์ขาวให้ได้สีที่ต้องการ โม่ผสมปูนขาว ขั้นตอนทำพิมพ์ยางซิลิโคน มีขั้นตอนดังนี้ เตรียมดินเหนียวให้ได้ขนาดเท่าแบบที่ต้องการจะหล่อ เพื่อใช้ปั้นหุ่น รูปทรงและแกะลวดลายตามประติมากรรมที่ต้องการซึ่งมีทั้งประติมากรรมนูนต่ำ นูนสูงและลอยตัว จนได้ลักษณะที่ต้องการซึ่งจะใช้เป็นหุ่นต้นแบบ ทาด้วยน้ำมันยางซิลิโคนบนหุ่นดินเหนียวให้ทั่ว โดยทาหลาย ๆ ครั้ง จนมีความหนาเท่ากัน เพื่อให้มีความคงทนต่อการเทหล่อหินทราย เทปูนพลาสเตอร์ทับแบบบางซิลิโคนที่แห้งแล้ว เพื่อให้ปูนพลาสเตอร์กระชับแม่แบบพิมพ์ ยางซิลิโคนให้มั่นคงแข็งแรง แกะดินเหนียวทิ้งไปให้เหลือแต่แบบพิมพ์ยางซิลิโคนและปูนพลาสเตอร์ หุ่นยาง ถ้าเป็นหุ่นประติมากรรมลอยตัวการแกะดินเหนียวออกจากแม่พิมพ์ยางอาจทำได้ยากลักษณะเช่นนี้จะต้องเทปูนพลาสเตอร์ที่สามารถแยออกเป็นส่วนได้เพื่อสะดวกในการแกะดินเหนียวออกจากยางซิลิโคน เมื่อแกะดินออกจากแม่พิมพ์เสร็จแล้ว แบบพิมพ์ก็พร้อมจะใช้เทหล่อส่วนผสมของดินทรายต่อไป ขั้นตอนการหล่อหินทราย มีขั้นตอนดังนี้ นำหินทรายมาบดด้วยเครื่องบดหรือโม่หิน แล้วนำไปร่อนให้ได้ขนาดเบ็ดที่พอเหมาะ นำหินทรายที่บดแล้วมาผสมกับทรายในอัตราส่วน ๑:๑ หินทรายและทรายนี้นำมาผสมกันจะต้องเลือกชนิดที่มีเนื้อและสีเหนือนกัน เมื่อผสมกันแล้วจะได้กลมกลืนกัน นำส่วนผสมของหินทรายบดและทรายที่ผสมกันแล้วตามสัดส่วนดังกล่าวมาผสมกับปูนซีเมนต์ขาวโดยใช้ส่วนผสมของหินทรายบด แบงทราย ๓ ส่วน ผสมปูนซีเมนต์ ๑.๕ ส่วน คลุกเคล้าให้เข้ากันดี ให้เหลวพอที่จะเทเข้าในแบบพิมพ์ได้ทุกส่วน โดยมีน้ำเป็นตัวช่วยในการผสม เทส่วนผสมดังกล่าวลงในแบบพิมพ์ที่เตรียมไว้ให้ส่วนผสมแทรกเข้าไปทุกส่วนของแบบพิมพ์ ทิ้งไว้ ๑ - ๒ วัน จึงถอดแบบพิมพ์ออก หินทรายหลังที่ถอดปบบพิมพ์แล้วนำมาทิ้วไว้จนแห้งสนิทแล้วนำมาล้างให้สะอาดด้วยน้ำยาล้างจาน นำชิ้นงานที่สะอาดแล้วมาล้างและขัดด้วยน้ำยาขัดพื้นเพื่อให้กัดปูนออกไม่ให้มีเม็ดทรายโผล่ออกมา ลักษณะเหมือนหินทรายจริง ๆ การทำให้เป็นของเก่า เมื่อเสร็จขั้นตอนการหล่อแบบแกะแบบออกนำชิ้นงานมาสร้างและขัดจนเห็นเม็ดทรายเหมือนดังงานปแกะสลักหินทรายแล้ว ก็เชื่อว่าเสร็จพร้อมจำหน่ายได้ แต่ถ้าต้องการตกแต่งสีสันให้มองดูเป็นของเก่าตามความนิยมของลูกค้าทั่วไป ก็สามารถทำโดยซึ่งมีวิธีทำ ดังนี้ ถ้าต้องการให้ชิ้นงานมีสีดำแทรกระหว่างเม็ดทรายที่ผิวของงาน ทำได้โดยเตรียม น้ำดำหรือเรียกว่าน้ำสลิป ซึ่งทำจากการนำดินเหนียวสีดำที่ได้จากท้องนามาหมักเป็นโคลนกรอง จนได้น้ำเหลวสีดำข้น ลักษณะคล้ายแป้ง นำน้ำคำนี้มาทาปนชิ้นงานทิ้งไว้ให้แห้งแล้วนำความสะอาดสีดำจะเกาะติดอยู่ระหว่างเม็ดทราย ทำให้มองดูเป็นของเก่ามากยิ่งขึ้น ถ้าต้องการให้ชิ้นงานมีสีแดง ก็ทำลักษณะคล้ายกันคือนำดินลูกรังมาร่อนเพื่อให้ได้ ฝุ่นดินลูกรังเป็นผงละเอียดมาหมักในน้ำ นำน้ำเหลว ๆ ของฝุ่นบงลูกรังไปทาบนชิ้นงานทิ้งไว้ให้แห้ง แล้วทำความสะอาด ชิ้นงานก็จะมีสีแดงเนื่องจากผงละลายของแร่เหล็กแกะติดอยู่ หรือถ้าต้องการสีผสมระหว่างสีทั้งสองก็นำเอาน้ำาของดินทั้งสองอย่างมาผสมกันแล้วทาตามกรรมวิธีดังกล่าว การจำหน่าย จากการเปิดเผยของคุณสรรเสริญ จาตุรวงศา ผู้จัดการฝ่ายรูปปั้นผนังแห่งร้านชาวดิน กล่าวถึงราคาอขงงานรูปปั้นหล่อหินทรายซึ่งเป็นการสร้างงานศิลปกรรมเลียนแบบศิลปกรรมเก่าแก่ด้วยเทคนิคสมัยใหม่ที่นับได้ว่าร้านชาวดินได้เป็นผู้บุกเบิกศิลปกรรมงานหล่อหินทรายเป็นกลุ่มแรก ดังนั้นต้นทุนการผลิตจึงอยู่ที่การสร้างแบบพิมพ์แต่ละแบบขึ้นมา ซึ่งจะต้องอาศัยช่างผู้มีความสามารถ ในด้านการปั้นฝีมือดีและหายาก งานชิ้นใดที่ผลิดเพียงชิ้นเดียว เช่น สัญลักษณ์ของบริษัทต่าง ๆ ราคาจะแพง แต่ถ้าเป็นงานที่มีแบบพิมพ์อยู่แล้วราคาจะถูกลง ราคาโดยทั่วไปถ้าเป็นการสั่งออกแบบ ใหม่ ราคาขายตกตารางเมตรและ ๑๕,๐๐๐ บาท แต่ถ้าเป็นงานที่มีแบบพิมพ์แล้วราคาถูกลง จำนวนที่สั่งทำแต่ละแบบก็จะเป็นตัวแปรหนึ่งที่จะทำให้ราคาถูกหรือแพง ถ้าท่านผู้ใดที่สนใจในรายละเอียดและราคาให้ติดต่อได้โดยตรงที่ร้านชาวดิน โทร. ๐๔๔ - ๓๗๕๑๙๔, ๓๗๕๑๙๘ บ้าน ถนนสายราชสีมาโชคชัย ซึ่งมีงานหล่อหินทรายหลายรูปแบบให้เลือกชม ขั้นตอนการทำแบบพิมพ์ 1. เตรียมดินเหนียวเพื่อปั้นหุ่น 2. ออกแบบและแกะลายตามแบบ 3. ลอกแบบด้วยยางซิลิโคน 4.เทปูนปาสเตอร์หุ้มยางซิลิโคนเพื่อเป็นโครงหุ้มแบบ 5. แกะดินเหนียวที่ปั้นเป็นหุ่นออกจากพิมพ์ยางซิลิโคน 6. ทำความสะอาดแบบพิมพ์ 7. เตรียมประกอบแบบพิมพ์ให้พร้อมเท ขั้นตอนการหล่อหินทราย หินทรายบด ผสมทราย รวม 3 ถัง ปูนซีเมนต์ขาวผสมดินสี 1.5 ถัง ผสมหินทรายกับปูนซีเมนต์สีเข้ากันโดยใช้ไม้ผสม เทส่วนผสมใส่ลงในแบบพิมพ์ซิลิโคน ถ้าเป็นชิ้นงานใหญ่จะเสริมโครงสร้างหินทรายด้วยเหล็กตะแกรง ปล่อยส่วนผสมที่เทแล้วไว้ให้แห้ง ถอดสายยางออกแล้วนำไปล้างด้วยน้ำยาล้างจานและน้ำยาล้างห้องน้ำเพื่อกัดปูนผิวหน้าออกให้เม็ดหินทรายออก นำไปตกแต่งสีด้วยน้ำดินดำหรือน้ำดินลูกรังแล้วล้างออกให้เหลืออยู่เฉพาะในร่อง ขอขอบคุณบทความดี ๆ ทางอาชีพ แหล่งที่มา : http://science.nrru.ac.th/clinictech/pro_korat/lesson2_section3.html